انواع قراردادهای نفتی

قراردادهای نفتی به توافق‌نامه‌هایی گفته می‌شود که بین دولت‌ها و شرکت‌های نفتی یا بین شرکت‌های نفتی به منظور اکتشاف، استخراج، تولید و توزیع نفت و گاز منعقد می‌شوند. این قراردادها در صنایع نفت و گاز بسیار مهم هستند، زیرا مالکیت منابع طبیعی معمولاً در اختیار دولت‌ها است و شرکت‌های نفتی برای بهره‌برداری از این منابع باید شرایط خاصی را بر اساس قراردادها رعایت کنند. انواع مختلفی از قراردادهای نفتی در سطح جهان و در ایران وجود دارد که به‌طور کلی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱. قراردادهای امتیازی (Concession Agreements)

در این نوع قراردادها، دولت یا مالک منبع طبیعی، امتیاز بهره‌برداری از میدان نفتی را به یک شرکت خصوصی واگذار می‌کند. شرکت نفتی با پرداخت مبلغی به‌عنوان حق امتیاز، تمام هزینه‌های اکتشاف و تولید را تقبل می‌کند و مالکیت نفت استخراج‌شده به آن شرکت تعلق می‌گیرد. این نوع قرارداد در گذشته بسیار رایج بود، اما به‌تدریج از آن کاسته شده است.

۲. قراردادهای مشارکت در تولید (Production Sharing Contracts – PSCs)

در این نوع قرارداد، شرکت نفتی با قبول هزینه‌های اکتشاف و توسعه، بخشی از تولید نفت یا گاز میدان را به عنوان جبران هزینه‌ها و سود خود دریافت می‌کند. مالکیت نفت همچنان در اختیار دولت باقی می‌ماند، اما شرکت نفتی پس از برداشت نفت و بازپرداخت هزینه‌ها، درصدی از سود تولیدی را دریافت می‌کند.

۳. قراردادهای خدماتی (Service Contracts)

در قراردادهای خدماتی، شرکت نفتی به‌عنوان پیمانکار برای دولت یا شرکت دولتی عمل می‌کند و خدمات فنی و تخصصی لازم برای اکتشاف، توسعه و تولید نفت را ارائه می‌دهد. در این نوع قراردادها، مالکیت منابع و تولیدات همچنان در اختیار دولت است و شرکت نفتی بر اساس عملکرد خود دستمزد یا هزینه‌های خود را به‌صورت نقدی دریافت می‌کند. قراردادهای خدماتی خود به دو دسته تقسیم می‌شوند:

قراردادهای خدماتی ساده (Pure Service Contracts): شرکت نفتی تنها به ارائه خدمات می‌پردازد و هزینه‌های خود را به صورت نقدی از دولت دریافت می‌کند.

قراردادهای خدماتی با ریسک (Risk Service Contracts): شرکت نفتی ریسک مالی پروژه را می‌پذیرد و در صورت موفقیت، هزینه‌ها و پاداش خود را از تولیدات نفتی یا نقدی دریافت می‌کند.

۴. قراردادهای بیع متقابل (Buyback Contracts)

این نوع قرارداد که در ایران به‌ویژه در دهه‌های اخیر رایج بوده است، به این صورت است که شرکت خارجی تمام هزینه‌های اکتشاف، توسعه و بهره‌برداری از میدان نفتی را بر عهده می‌گیرد. پس از پایان پروژه، میدان و تجهیزات به دولت ایران تحویل داده می‌شود و شرکت خارجی از محل فروش نفت، هزینه‌ها و سود خود را دریافت می‌کند. در این نوع قرارداد، مالکیت میدان و نفت همچنان در اختیار دولت باقی می‌ماند.

نویسنده: فاطمه اندی- کارشناس قراردادها

تلفن: ۰۲۱۹۱۶۹۳۳۱۹ داخلی ۳۰۲